Монгол Японы эрдэмтдийн хамтарсан “Бичээс” төслөөс сүүлийн үед хийсэн судалгааныхаа үр дүнгийн талаар өнөөдөр мэдээлэл хийлээ.

Тус төсөл 1996 оноос хойш өнөөг хүртэл хэрэгжихдээ 50 гаруй бичгийн дурсгалыг судалгааны эргэлтэд оруулжээ. Монголын түүхийн үнэт эх сурвалж болсон хадны бичгийн дурсгалуудын талаарх тайлан судлаачдын дунд гардаг ч олон нийт иргэдэд мэдээлэл хүрэхгүй байгаа юм. 

Эдгээр судалгаанаас Дундговь аймгийн Дэлгэрхангай уулын хадны бичээс, Хэнтий аймгийн Баянхутаг сумын нутаг дахь Сэрвэн гурван хаалганы зөрчид бичээсийг уншиж тайлах судалгааны ажлынхаа үр дүнг танилцууллаа. 

Дэлгэрхангай уулын хадны бичээсийг 1986 онд анх профессор Ц.Шагдарсүрэн, Б.Сумъяабаатар нар илрүүлэн мэдээлж байжээ. Хэрлэн мөрний өмнө хятан, зөрчид хоёр бичигт хаданд 1196 онд Алтан улсын цэргийн Жанжин Вангин Чинсан, Татарын Мэгүжин сүүлттэй байлдахад Тэмүүжин эртний өсөөт татааруудыг даралцахад хүч хавсарсан Улз голын байлдааны талаар өгүүлсэн нь тодорхой болжээ.

Ихэнх хэсэг нь ховхорч унасан хятад бичээсийн эхний өгүүлбэр нь “Их төвийн Алтан улсын хааны баруун гарын түшмэл Вангин Чинсан цэргээ удирдан татаарын сөнөөхөөр одовой” гэсэн бол сүүлийн хоёр мөрт нь дайн дуусаж, цэргээ татсан он сарыг тодорхой өгүүлсэн байх аж.